بررسی تصویر زن در کتاب‌های فارسی راهنمایی و دبیرستان

امروزه آموزش و پرورش، به‌منزلة یکی از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی ـ تربیتی، نقش بسیار برجسته و بی‌بدیلی در امر فراگیری، بهبود، و ارتقای شاخص‌های اخلاقی، فرهنگی، و تربیتی دارد. این نهاد، با تهیۀ محتوا، روش، و ابزار مناسب، می‌‌تواند باعث تکامل و تعالی جامعه و متضمن آینده‌ای روشن و امید‌بخش باشد. در پژوهش پیش رو، با هدف بررسی سیمای زن در کتاب‌های فارسی دوره‌های راهنمایی و دبیرستان، پارامترهایی نظیر تصویرها، صفات، ویژگی‌ها، نقش و جایگاه، حضور و تأثیر، و شاخصه‌های متمایز از زن در کتاب‌های این دوره بررسی و تحلیل شده است. حضور فیزیکی زنان و دختران در کتاب‌های فارسی این دوره‌ها بسیار کم‌تر از حضور مردان و پسران است؛ به‌طوری‌ که کم‌تر از 017/0 تصاویر و نقوش این کتاب‌ها مربوط به زنان و دختران است. از آن‌جایی‌که بخش ناچیزی از محتوای کتاب‌های فارسی به زنان و نقش‌های اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی آنان اختصاص یافته است صفاتی که معرف زنان است، به‌طور قابل توجهی، کم‌تر از مردان است. صفات مرتبط با مردان بیش‌تر در حوزه‌های شناختی و بعضاً در حوزه‌های اجتماعی و اخلاقی‌ است؛ مانند دانایی، سخت‌کوشی، کنجکاوی، شجاعت، و جوان‌مردی. در‌حالی‌ که بیش‌تر صفات زنان در حوزه‌های اجتماعی و اخلاقی قرار دارد؛ مانند مهربانی، پاکیزگی، و فداکاری. به‌طور ‌کلی نتایج تحقیق نشان داد که کتاب‌های فارسی مقاطع راهنمایی و دبیرستان حاوی کلیشه‌های جنسیتی بوده و نتوانسته‌اند نقش اجتماعی زنان و مردان را از طریق محتوا انتقال دهند؛ از این‌رو باید اذعان کرد که این کتاب‌ها نیازمند اصلاحات و تحولاتی‌اند که همۀ افراد را، صرف نظر از جنس، دربرگیرد. سیمای زنان و مردان را در شرایط گوناگون خانوادگی، شغلی، علمی،‌ سیاسی، و ادبی و به‌گونه‌ای متناسب و متوازن ترسیم کند و زمینۀ وسیعی از توانایی‌های انسانی را در اختیار هر دو جنس بگذارد.